In de serie Basic Blogs over honden presenteren we vandaag de derde. Ditmaal over veranderend gedrag als een hond aangelijnd is.  Hoe ontstaat dit gedrag en hoe kom je er vanaf?

Waarom gedragen veel honden zich anders wanneer ze aangelijnd zijn? 

Er zijn honden die zich prima gedragen wanneer ze zijn aangelijnd. De hond blijft rustig bij het zien van een soortgenoot, een bekend persoon, rennende kinderen en fietsers. Een groot gedeelte van de hondenpopulatie blijk echter, vooral als ze zijn aangelijnd, met veel opwinding te reageren op hun omgeving. Het merkwaardige is dat deze groep honden, wanneer ze onaangelijnd zijn, veel relaxter zijn en blijven. Dus er is een verschil als een hond aangelijnd is of niet.

Wat is de oorzaak en wat kan je er tegen doen?

Er zijn verschillende oorzaken waarom een hond zich anders gedraagt wanneer hij is aangelijnd. De gedragingen die we zien zijn divers: blaffen, trekken, agressie, steigeren, piepen en grommen. Aangezien al deze gedragingen een andere oorzaak kunnen hebben lichtten we er slechts eentje uit: agressie.

Aangelijnde honden vertonen vaker agressief gedrag dan loslopende honden. Daar zijn meerdere oorzaken voor. Dit soort agressie kan mede komen doordat:
– de hond gefrustreerd raakt van een korte lijn
– de hond van de baas (alvast) een corrigerende ruk krijgt of boos/waarschuwend wordt toegesproken
– de lichaamstaal en mimiek van de hond door de eigenaar niet worden begrepen of herkend
– de hond zich zekerder en gesteund voelt in het bijzijn van zijn eigenaar en deze dat bevestigt door “mee te blaffen”
– de hond een hekel heeft aan andere honden
– de hond slecht gesocialiseerd is met andere honden
– de hond slechte ervaringen heeft gehad met andere honden
Of uiteraard een combinatie van deze oorzaken. Laten we ze eens nader bekijken.

Frustratie
Een aangelijnde hond die kort wordt gehouden tijdens het passeren van een andere hond vertoont eerder agressief gedrag dan een loslopende hond. Hij wordt namelijkbeperkt in zijn bewegingsvrijheid en dus zijn sociale gedrag. Honden communiceren met elkaar door middel van hun gedrag en lichaamstaal. Door de beperking van de riem kan hij niet laten zien wat hij van nature zou willen en raakt de hond gefrustreerd.

Frustratie kan worden voorkomen door de lijn wat losser te laten en de hond af te leiden. Ga als het mogelijk is voor de hond staan en vraag zijn aandacht met iets lekkers of een favoriet speeltje. Beloon de hond altijd bij goed gedrag en dus als hij rustig is. 

Correctie
Een corrigerende ruk of boos toespreken werkt, bij een toch al opgewonden hond, alleen maar averechts. Corrigeren heeft geen zin, het kalmeert de hond niet. Integendeel; 

het jut de hond alleen maar op. Opgewondenheid wordt namelijk beloond door opgewondenheid……… 
Wanneer een eigenaar het voor elkaar krijgt om onder allerlei omstandigheden kalm te blijven zal hij dit kalme gedrag overbrengen op zijn hond. De hond zal nog steeds reageren maar lang niet zo heftig dan wanneer er gecorrigeerd wordt. Wanneer er daarnaast ook nog gewerkt wordt aan plaatsvervangend gedrag (zie uitleg verderop) dan zal het uitvallen zichtbaar verminderen en op den duur zelfs grotendeels verdwijnen. Probeer dus je eigen emotie te onderdrukken. Sta er boven.

Lichaamstaal
Honden communiceren grotendeel non-verbaal door middel van lichaamstaal. Ze hebben een heel scala aan imponeergedrag, deemoedgebaren en kalmeringssignalen. Door gebrek aan kennis over lichaamstaal van honden reageren veel eigenaren te laat of verkeerd op allerlei signalen die de hond ruimschoots van tevoren laat zien. Pas wanneer het te laat is – en de hond uitvalt – wordt er gereageerd.  Kennis van lichaamstaal bij honden is noodzakelijk bij het voorkomen van agressief gedrag. Je kunt je hond daardoor beter “lezen” en beter anticiperen.

(On)zekerheid
Een groot gedeelte van de honden die agressie vertoont aan de lijn laat dit niet of in veel mindere mate zien wanneer de eigenaar niet in de buurt is. De hond voelt zich zekerder in het bijzijn van zijn baas. Dit komt door het gevoel van ‘samen sterk zijn’.

Het kan echter ook komen doordat de hond de taak op zich genomen heeft om de roedel te beschermen. Elke (vijandige) buitenstaander moet op afstand gehouden worden. Je bent als het ware een lopend territorium. In het laatste geval kan er sprake zijn van een verstoorde relatie tussen eigenaar en hond. In plaats van dat de eigenaar de hond leidt, leidt de hond de eigenaar. De hond zorgt ervoor dat ‘zijn baasje’ voor het kwade behoed wordt. In dit geval zal er eerst gewerkt moeten worden aan een gezonde relatie tussen baas en hond. Hier zijn aparte therapieën voor.

Sociaal vaardig
Er zijn honden die van nature niks moeten hebben van andere honden. Als pup zijnde valt het meestal nogal mee; de hond speelt met andere honden en er lijkt geen vuiltje aan lucht. Toch zijn er op jonge leeftijd vaak al gedragingen te zien die er op kunnen duiden dat de hond niet echt sociaalvaardig is. De hond laat opdringerig gedrag zien, valt snel uit, speelt te hard, herkent de deemoedsgebaren van de andere hond niet enz. Dit gedrag wordt erger naarmate de hond ouder wordt en zal helemaal tot wasdom komen zodra de hond in de pubertijd terecht komt. 

Ongewenst gedrag veranderen bij honden die aanleg voor bepaald gedrag hebben is moeilijk en soms zelfs onmogelijk. Je kunt een karakter niet veranderen. Het enige wat een eigenaar wel kan doen is rustig blijven, confrontaties met andere honden vermijden (anticiperen), de hond afleiden en de hond te leren zijn focus op hem te richten in plaats van op de omgeving. Het accepteren dat jouw hond geen hondenhond is helpt ook. De ene hond heeft het nu eenmaal meer dan de andere.

Socialisatie
Veel honden die slecht met hun soortgenoten overweg kunnen, hebben te weinig ervaring met andere honden in hun jeugd gehad; ze zijn slecht gesocialiseerd. Daardoor heeft de hond niet geleerd sociaal gedrag te vertonen en begrijpt hij de lichaamstaal van zijn soortgenoten niet. 

Groter gegroeid vindt hij andere honden maar rare wezens en raakt hij zo opgewonden bij hun aanblik dat het maar een klein stapje verder is om agressief te worden. Slaagt hij er dan ook nog eens in om zo’n eerste vechtpartij te winnen, dan ontstaat er al gauw een sfeertje van ‘de eerste klap is een daalder waard’. De hond begint een echt vooringenomen aanvalsgedrag te ontwikkelen onder het motto “de aanval is de beste verdediging”. Hij ruikt niet eerst of het een mannetje of vrouwtje is, maar knalt er zonder aanzien des honds onmiddellijk in.
Groot of klein, het deert hem niets, ‘aanvallen’ is zijn credo.

Socialiseren is iets wat je gedurende zijn hele leven doet. Het heeft het meeste (positieve) effect in de eerste ontwikkelfasen van de hond. Het socialiseren moet al bij de fokker beginnen en voortgezet worden bij de eigenaar. Laat je jonge hond kennis maken met allerlei soorten honden, het liefst met sociaal vaardige honden. Goede socialisatie is (ongeacht het ras en het karakter) een goede basis voor sociaal gedrag op latere leeftijd. Slechte socialisatie is vaak de oorzaak van ongewenst gedrag.

Slechte ervaringen
Agressie en vooringenomen gedrag zien we vaak bij honden die in hun jeugd zijn aangevallen door een volwassen hond. De jonge hond loopt niets vermoedend wat rond of gaat volstrekt onschuldig op een volwassen hond af. De volwassen hond is toevallig zelf zo’n vooringenomen vechtersbaas als we hiervoor hebben besproken en valt de jonge hond aan. Door zo’n traumatische ervaring, maar ook vaak door de reactie van de eigenaar op het incident, wordt de hond angstig en geremd naar andere honden en ontwikkelt soms van daaruit een vooringenomen aanvalsgedrag.

Hoe kun je dit gedrag veranderen?

Hier is geen eenduidig antwoord op te geven. Er is werkelijk een veelvoud van mogelijke therapieën. De goede kynologisch gedragstherapeut weet de juiste therapie te koppelen aan je hond en aan de omstandigheden. De gekozen therapie is namelijk afhankelijk van de hond, het probleem en het ongewenste gedrag. We noemen twee gangbare manieren.

Onverenigbaar gedrag
Om een hond bepaald gedrag af te leren, is het handig om de hond tegelijk ander, onverenigbaar gedrag moeten aanleren. Een hond die uitvalt en blèrt naar andere honden leert men bijvoorbeeld de oefening ‘Zit’. Doordat de hond op commando gaat zitten, heeft men meer controle over zijn gedrag. Hij kan tenslotte niet uitvallen en zitten tegelijk.

Met aandachtsoefeningen leert men de hond om op de baas te letten in plaats van op zijn omgeving. Aandacht voor de eigenaar moet natuurlijk eerst geoefend en heel veel beloond worden. 

Je kan er voor kiezen om te belonen met voer maar spel kan ook een geweldige beloning zijn. Spelen met een bal of het ophalen van een weggegooide stok; alles wat de aandacht van de hond op iets anders kan richten dan op een andere hond, is geschikt.

Gedrag veranderen
Vervolgens gaan we het gedrag zelf veranderen, door de motivatie tot het gedrag te veranderen. Dat doen we door de hond te leren dat ander, wel gewenst gedrag hem meer oplevert dan het uitvallende gedrag. Dit doen we als volgt:
– Je vraagt iemand om veraf te gaan staan met een hond, net zo ver als nodig is om onder het opwindingsniveau van de eigen hond te blijven. Hij is dus op die afstand rustig.
– Wanneer de hond niet reageert, beloon je zijn gewenste (rustige) gedrag met lekkers en aandacht.
– Breng, als hij niet reageert, de andere hond wat dichterbij en beloon het gewenste gedrag. 

­ Door de training vaak te herhalen en steeds goed het gewenste gedrag te belonen, kan de hond geleerd worden om de andere hond te negeren en zijn aandacht op zijn baas gericht te houden. De andere hond (de “vijand” ) kan door deze training ook iedere keer stapje voor stapje dichterbij komen zonder dat je eigen hond hier op reageert.

Juiste beloning
Kies een beloning waar de hond het meest gevoelig voor is. Hoe meer lust of beloning het gewenste gedrag hem oplevert, hoe meer kans je hebt dat hij uiteindelijk voor die superbeloning gaat kiezen. 

Maar makkelijk is dat niet, want je moet concurreren met een andere ‘beloning’:
het uitvallen en de daarmee gepaard gaande opwinding geeft de hond een enorme kick, vooral als hij steeds wint met dat gedrag. En winnen doet hij al gauw, want de eigenaar van de andere hond loopt door of steekt over. Dus zorgt zijn geblèr ervoor dat de andere hond het hazenpad kiest. Althans, in de beleving van onze macho…….

Er is veel geduld en oefening nodig om negatief gedrag om te buigen naar positief gedrag. Ga niet zelf hobbyen maar roep tijdig de hulp in van een gediplomeerd kynologisch gedragstherapeut die gebruik maakt van een hondvriendelijke en positieve aanpak.